Bác sĩ Nguyễn Văn Chiều hé lộ những bước ngoặt y học ung thư trong 5 năm tới

Bác sĩ Nguyễn Văn Chiều, thạc sĩ chuyên ngành ung thư, hiện công tác tại Bệnh viện Ung bướu Hưng Việt, chia sẻ những xu hướng đột phá nhất trong dự phòng và điều trị ung thư mà giới khoa học quốc tế đang tập trung.

Khám sàng lọc định kỳ — nền tảng của phát hiện sớm

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 30–50% ca ung thư có thể phòng ngừa hoặc kiểm soát hiệu quả nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm. Bác sĩ Nguyễn Văn Chiều khẳng định: "Dù công nghệ có phát triển đến đâu, khám sàng lọc định kỳ vẫn là nền tảng của y học dự phòng". Những phương pháp quen thuộc như siêu âm, chụp X-quang, nội soi hay xét nghiệm máu đã giúp phát hiện sớm nhiều bệnh ung thư phổ biến, trong đó có ung thư vú, cổ tử cung, phổi, đại trực tràng và tuyến giáp.

Bác sĩ Nguyễn Văn Chiều có cái nhìn lạc quan về y học ung thư trong vòng 5 năm tới

Tại Việt Nam, tỷ lệ người dân chủ động đi sàng lọc còn thấp. Một khảo sát của Bộ Y tế năm 2023 cho thấy chỉ khoảng 20% phụ nữ trong độ tuổi 30–49 từng làm xét nghiệm sàng lọc ung thư cổ tử cung, trong khi đây là loại ung thư có thể phòng ngừa tới 90% nếu được phát hiện và điều trị sớm. Bác sĩ Chiều nhấn mạnh: "Điều quan trọng là phải triển khai các chương trình sàng lọc đều đặn và rộng khắp, để người dân có cơ hội phát hiện tổn thương từ giai đoạn sớm, khi việc điều trị vẫn còn đơn giản và hiệu quả".

Liquid biopsy - phát hiện sớm chỉ với một giọt máu

Cũng theo WHO, hơn 70% ca ung thư tại các nước thu nhập thấp và trung bình được phát hiện ở giai đoạn muộn, làm giảm hiệu quả điều trị. Liquid biopsy là phương pháp xét nghiệm tìm DNA/RNA của tế bào ung thư lưu hành trong máu, hứa hẹn thay đổi thực tế này.

Bác sĩ Chiều cho biết: "Chỉ cần một mẫu máu nhỏ, công nghệ có thể phát hiện khối u ở giai đoạn rất sớm, khi chưa thấy được trên hình ảnh chẩn đoán". Hiện nay, các thử nghiệm lớn như GRAIL Galleri đã ghi nhận khả năng phát hiện hơn 50 loại ung thư chỉ từ xét nghiệm máu, với độ đặc hiệu trên 99%. Dù còn hạn chế về độ nhạy với khối u nhỏ, nhiều hãng công nghệ sinh học dự kiến sẽ thương mại hóa xét nghiệm này rộng rãi trong 3–5 năm tới.

Tại Việt Nam, liquid biopsy đang ở giai đoạn nghiên cứu thử nghiệm. Theo bác sĩ Chiều, để ứng dụng thành công cần giải quyết bài toán chi phí, tiêu chuẩn hóa quy trình và xây dựng dữ liệu quần thể.

Miễn dịch trị liệu - hệ miễn dịch trở thành "vũ khí chủ lực"

Khác với hóa trị hay xạ trị, miễn dịch trị liệu (immunotherapy) không tác động trực tiếp vào khối u mà kích hoạt hệ miễn dịch tự nhiên để nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư.

Các thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch như Pembrolizumab (Keytruda) hay Nivolumab (Opdivo) đã chứng minh hiệu quả ở ung thư phổi, u hắc tố, u lympho… Báo cáo từ ASCO 2024 cho thấy, một số bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn muộn khi dùng Keytruda có tỉ lệ sống thêm 5 năm tới 31%, so với mức chỉ 16% ở phác đồ hóa trị cổ điển.

"Ưu điểm lớn nhất của miễn dịch trị liệu là khả năng tạo trí nhớ miễn dịch, giúp kiểm soát bệnh lâu dài. Tuy nhiên, chi phí vẫn còn cao và chỉ hiệu quả ở nhóm bệnh nhân có dấu ấn sinh học phù hợp", bác sĩ Chiều phân tích. Anh cũng kỳ vọng trong 5 năm tới, các nghiên cứu về liệu pháp tế bào CAR-T và vaccine cá thể hóa sẽ được mở rộng, làm giảm chi phí và tăng tỷ lệ bệnh nhân hưởng lợi.

Thuốc nhắm trúng đích - kỷ nguyên điều trị cá thể hóa

Điều trị nhắm trúng đích (targeted therapy) đang ngày càng chứng minh hiệu quả trong nhiều loại ung thư. Chỉ trong năm 2024, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã phê duyệt hơn 20 thuốc ung thư mới, trong đó gần một nửa là thuốc đích hoặc thuốc miễn dịch.

Bác sĩ Chiều chia sẻ có nhiều loại thuốc điều trị ung thư hiện đại, hiệu quả đang và sẽ ra đời trong thời gian tới

Các thuốc như Erlotinib, Gefitinib cho ung thư phổi, Trastuzumab cho ung thư vú HER2 dương tính, hay Sorafenib cho ung thư gan đã cải thiện rõ rệt tỉ lệ sống thêm. Điểm mạnh của thuốc đích là ít tác dụng phụ toàn thân, nhờ chỉ tấn công vào "dấu ấn" đặc trưng trên tế bào ung thư.

"Trong 5 năm tới, cùng với sự phát triển của công nghệ giải trình tự gen, sẽ có thêm nhiều thuốc đích mới, mở rộng cho cả các loại ung thư vốn khó điều trị như tụy, não, buồng trứng kháng trị", bác sĩ Chiều cho biết.

Vaccine ung thư - từ phòng bệnh đến điều trị

Nếu vaccine viêm gan B đã làm giảm mạnh tỉ lệ ung thư gan tại châu Á, vaccine HPV giúp giảm tới 90% ung thư cổ tử cung, thì thế hệ vaccine mới đang được phát triển không chỉ để phòng bệnh mà còn để điều trị.

Theo bác sĩ, vaccine ung thư có thể trở mở ra kỷ nguyên kiểm soát ung thư toàn diện

Năm 2023, Moderna và MSD công bố kết quả thử nghiệm vaccine mRNA kết hợp với thuốc Keytruda ở ung thư hắc tố: nguy cơ tái phát hoặc tử vong giảm 44% so với chỉ dùng Keytruda. Nhiều thử nghiệm giai đoạn II/III với vaccine cá thể hóa cho ung thư tụy, phổi và não đang diễn ra, hứa hẹn trong 5 năm tới sẽ mang lại lựa chọn điều trị mới.

"Vaccine ung thư có thể trở thành trụ cột song hành cùng hóa trị, xạ trị, miễn dịch và thuốc đích, mở ra kỷ nguyên phòng ngừa và kiểm soát ung thư toàn diện", bác sĩ Chiều nhấn mạnh.

Bác sĩ Nguyễn Văn Chiều sinh năm 1984, tốt nghiệp Bác sĩ đa khoa tại Đại học Y Thái Nguyên năm 2008. Anh từng giảng dạy tại Trường Trung cấp Y tế Tuyên Quang và công tác tại Bệnh viện tỉnh Phú Thọ. Sau đó, bác sĩ hoàn thành chương trình chuyên khoa sơ bộ và cao học chuyên ngành ung thư tại Đại học Y Hà Nội (2011–2018). Từ năm 2023 đến nay, ông làm việc tại Bệnh viện Ung bướu Hưng Việt, tiếp tục nghiên cứu và điều trị cho bệnh nhân ung thư bằng các phương pháp tiên tiến.

Kênh Tiktok bác sĩ Chiều: https://www.tiktok.com/@bacsi.chieu.vn?_t=ZS-8zGyW2MzdXl&_r=1

Facebook bác sĩ Chiều: https://www.facebook.com/share/1CaX8LYqRM/?mibextid=wwXIfr